مادرم متخصص روایت به سبک «جریان سیال ذهن» بود؛ برای گم نکردن خط روایتش باید شش‌دانگ حواست آنجا می‌بود. کافی بود چند لحظه‌ای دور شوی، وقتی برمی‌گشتی دیگر نمی‌دانستی داستان در مورد یک زن است یا یک مرد، در گذشته رخ داده است یا در آینده قرار است رخ دهد، خیال است یا حقیقت یا یک تحلیل از حقیقت، مکالمه‌‌ای در فکر است یا در واقعیت. آن وقت باید دست به دامن کائنات می‌شدی تا تو را دوباره به خط داستان بازگردانند.

اما اگر به هر دلیلی خط را گم می‌کردی باید آنقدر باهوش می‌بودی که به روی خودت نیاوری، باید تظاهر می‌کردی که کاملن در جریان خط روایی هستی، مثلن لبخند می‌زدی و می‌گفتی «آهان».

خواهرهایم همیشه خط داستانی را گم می‌کردند و اغلب آنقدر ساده بودند که می‌پرسیدند «فاطمه‌ی خاله رو می‌گی؟» من که می‌دانستم این پرسشِ ناشیانه خشمِ راوی را در پی خواهد داشت سریع می‌پریدم وسط ماجرا و می‌‌گفتم «نه، فاطمه‌ی دایی منظورشه.» اینکه کدام فاطمه منظورش بود را فقط از جریان کلی داستان می‌توانستی بفهمی وگرنه خودش هیچ‌کجا اشاره‌ای به این موضوع نکرده بود. مادر هم همیشه تشر می‌زد که حواستان سر کلاس نیست.

اگر تصور می‌کنید فهمیدن «خشم و هیاهو» سخت است حتمن مادرتان به شیوه‌ای خطی و کلاسیک داستان‌ها را روایت می‌کند؛ از زبان دانای کل، با یک شروع و پایان مشخص و طبق یک ساختار منظم زمانی و مکانی. مادر من اما هر لحظه از جایی به جایی می‌پرید و من همواره حیرت می‌کردم از اینکه این ارتباطات چگونه در ذهنش شکل می‌گیرند. می‌گفتم به خدا من همین‌جا نشسته بودم، هنوز چند لحظه بیشتر نگذشته است، چطور می‌شود که ناگهان سر از جایی به کلی متفاوت درمی‌آوریم؟ چطور این اتفاق می‌افتد که من اصلن متوجه‌‌ی نقل و انتقالات زمانی و مکانی و شخصیتی نمی‌شوم؟ مثل شعبده‌بازی است؛ انگار که تو چشم از دست‌های طرف برنمی‌داری اما باز هم نمی‌فهمی که چطور یک چیزی ناپدید می‌شود.

این طریقِ خاص روایت فقط از روحی رها از چهارچوب‌‌های کلیشه‌ای برمی‌آید و من چقدر دلتنگ همراه شدن با این راوی رها و غرق شدن در جریان سیال روایتش هستم.

پ.ن: منم خشم و هیاهو رو نفهمیدم.

الهی شکرت…

جهان به طور متناوب می‌پرسد بیداری؟ اگر بگویی «بله، بیدارم» کاری به کارت ندارد، اما اگر جواب ندهی اول کمی سر و صدا راه می‌اندازد، بعد آب می‌پاشد به صورتت، بعد سیلی می‌زند زیر گوشت، بعد یک مشت محکم در شکمت، دست آخر هم آویزانت می‌کند تا بیدار شوی.

در هر مرحله که بگویی بیدارم، دست از سرت برمی‌دارد تا نوبت بعدی که سوال مهمش را بپرسد و اگر در هیچ مرحله‌ای پاسخ ندهی در خواب می‌میری، اما جهان بی‌خیالت نمی‌شود.

مرگْ پایانِ پرسش‌وپاسخ جهان نیست، آنقدر می‌پرسد تا جواب بدهی. خیلی وقت‌ها می‌شود که یک مدت بیداری اما به خاطر سال‌ها خواب بودن نمی‌توانی خودت را بیدار نگه داری. اما اگر به قدر کافی هوشیار باشی یک بار که بیدار شدی دیگر دائم خودت را نیشگون می‌گیری تا دوباره نخوابی. چشم‌هایت را باز نگه می‌داری و به محض اینکه جهان سوالش را پرسید می‌گویی بیدارم.

به تجربه دریافته‌ام که دشوارترین اتفاقات زمانی افتاده‌اند که در عمیق‌ترین خواب‌ها بوده‌ام، هر بار که بیدار شده‌ام درد و کوفتگی را در بدنم حس کرده‌ام، حالا می‌کوشم هشیار باقی بمانم، نشانه‌ها را جدی بگیرم و گوش‌هایم برای شنیدن سوال مهم جهان تیز باشد. برای این کار نیاز است از هیاهو فاصله بگیرم تا صدای جهان میان هزاران صدای بیهوده گم نشود. باید به جایی خلوت و آرام بروم تا اولین نجوایش را تشخیص دهم، چون دیگر می‌دانم که مهم‌ترین کارم همین است؛ همین بیدار ماندن.

الهی شکرت…

دختر پنج ساله کنارم می‌نشیند و می‌گوید برایم خیار پوست بکن، می‌کنم. یک نمکدان نمک روی آن خالی می‌کند و با چنگال مشغول خوردنش می‌شود. لپ‌های گردش بیشتر باد می‌کنند و لب‌های کوچکش بیشتر پنهان می‌شوند. مثلن من رفته‌ام خانه‌ی او مهمانی و قرار است با هم میوه بخوریم، می‌گوید تو هم بخور.

وسط مهمانیِ دو نفره‌مان به عکس روی شومینه اشاره می‌کند و می‌گوید «اون مادربزرگ مُرده که عکسش اونجاست؟» می‌گویم آره. می‌گوید «نمی‌شد دستش رو بگیری و بگی بذار اول خیابون رد بشه بعد تو برو که تفادص نکنی؟» می‌گویم «من اون موقع اونجا نبودم»، می‌گوید «خب باید می‌بردیش دیگه»، می‌گویم «آره راست میگی، باید می‌بردمش» و می‌پرسم «پس به نظرت باید اول خیابون رد می‌شد؟» می‌گوید «آره، به این می‌گن آرامشِ زندگی».

نمی‌دانم در ذهن کوچکش دقیقن چه می‌گذرد که برایش معنای آرامش زندگی را دارد، اما حسش می‌کنم. تعبیر خیال‌انگیزش از اینکه بگذار اول خیابان رد شود بعد تو برو که تصادف نکنی مرا به جهان تازه‌ای پرتاب می‌کند؛ از دید او خیابان هم دارد گذر می‌کند، چرا فکر می‌کردم که فقط ما داریم عبور می‌کنیم و خیابان ثابت است؟

اگر واقعن ببینی که خیابان هم می‌گذرد و گاهی هم اجازه دهی که او رد شود و بعد تو عبور کنی تصادف نمی‌کنی و به این می‌گویند آرامش زندگی.

الهی شکرت…